Ε.Σ.Υ. και ο θάνατος ως αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής

Κάθε μέρα πεθαίνουν ένα σωρό άνθρωποι. Αλλοι επειδή συμπλήρωσαν το χρόνο που τους έμελλε να ζήσουν και άλλοι πάνε αδικοχαμένοι, που λένε, χτυπημένοι από αρρώστια ή από ατύχημα. Πάρα πολλοί σκοτώνονται σε πολέμους και καταστροφές φυσικές. Ο άνθρωπος δεν είναι αθάνατος, πάει και τέλειωσε. Πολλοί σοφοί τα έγραψαν καλύτερα από μένα, έχουν δίκιο, και 'γώ τους πιστεύω.

Η περίπτωση της Αμαλίας κινητοποίησε αρκετό κόσμο επειδή εξέθεσε ωμά την περιπέτεια της υγείας της που την οδήγησε στο θάνατο, επειδή αποκάλυψε στεγνά ένα σωρό αδυναμίες του Εθνικού Συστήματος Υγείας στην Ελλάδα, επειδή δεν βρήκε βοήθεια από εκεί που την περίμενε, από μερικούς γιατρούς, που, ή δεν ασχολήθηκαν αρκούντως και σοβαρα με την περίπτωσή της, ή δεν παραδέχτηκαν ότι τους έλειπαν συγκεκριμένες γνώσεις πάνω στο ειδικό θέμα και το απέκρυψαν από την ασθενή ώστε να την απομυζούν οικονομικά, ή είχαν την γνώση του ανίατου της περίπτωσης, αλλά τους έλειπε η τόλμη να ανακοινώσουν στην ασθενή ότι δεν υπάρχει ελπίδα, μπορεί όμως να συνέβη και κάτι άλλο που δεν γνωρίζουμε. Εμείς γνωρίζουμε τί έγραψε η Αμαλία στο ηλεκτρονικό της ημερολόγιο και τίποτε άλλο. Γνωρίζουμε και ότι πέθανε πριν ένα χρόνο. Γνωρίζουμε από σπόντα ότι κάποιοι γιατροί θορυβήθηκαν, κάποιοι άλλοι αποφάσισαν να είναι περισσότερο συνεπείς, ίσως μερικοί να αποφάσισαν το αντίθετο -να είναι πιο ανάλγητοι.

Ζούμε στον αιώνα της θεοποίησης της Επιστήμης. Νομίζουμε -πιστεύουμε, καλύτερα, μια και μιλούμε για “θεοποίηση”- ότι η Επιστήμη και οι θεράποντές της είναι παντοδύναμοι και καταπολεμούν το “κακό” με μυστηριώδη ξόρκια, όπως φαίνονται σε μας τους ανίδεους τα διάφορα μηχανήματα διάγνωσης και θεραπείας των ασθενειών, αν περιοριστούμε στην ιατρική επιστήμη.

Περιμένουμε από τους σοφούς επιστήμονες να διαγνώσουν σεισμούς, λιμούς και καταποντισμούς, μια και καταφέραμε να φτάσουμε και να πατήσουμε στο φεγγάρι, τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο -ούτε η αθανασία- ή, στην περίπτωση της Αμαλίας, η ανακούφιση από τον πόνο και η, προσωρινή έστω, ματαίωση/αναβολή του θανάτου.

Ελα όμως που τα πράγματα δεν είναι έτσι ακριβώς! Ο καρκίνος θερίζει την ελληνική επαρχία εξαιτίας των φυτοφαρμάκων. Πριν τρία χρόνια μια 19χρονη κοπελίτσα -μέλος αγροτικής οικογένειας που γνωρίζω, από την Κρήτη- έχασε τη ζωή της, μετά από μια άδικη (και άσκοπη ίσως) ταλαιπωρία. Οι γιατροί έδιναν ελπίδα, επειδή αυτό τους ζητούσαν η ασθενής και οι γονείς της. Ισως και να το πίστευαν και οι ίδιοι ότι θα γινόταν ένα θαύμα, αλλά δεν έγινε. Τα θαύματα σπανίζουν.

Η προσωπική μου σχετική εμπειρία αφορά πρόσωπα στο στενό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, καθένας μας θα έχει σίγουρα μερικά παραδείγματα να αναφέρει. Στο διάστημα των οκτώ τελευταίων χρόνων έχασα (και δεν ήμουν καθόλου απρόσεκτη) δυο αδελφούς, δυό εξαδέλφες, δυο αγαπημένες φίλες εκ των οποίων η μία γιατρός εξειδικευμένη στην καταπολέμηση του καρκίνου, ένα κουμπάρο μου, την κόρη φιλικής οικογένειας. Ηλικίες από δεκαεννιά μέχρι πενήντα. Καρκίνος ο πρωταγωνιστής, καρδιά αργυρό μετάλλιο, το χάλκινο σε ειδική περίπτωση: ένα κοκτέιλ ασθενειών, που δεν εξηγήθηκαν ούτε γιατρεύτηκαν. Η τελευταία περίπτωση ήταν και η πλέον οδυνηρή για τον ασθενή και δαπανηρή για μένα.

Μέσα μου, ήξερα καλά ότι σωτηρία δεν υπάρχει και ότι η παράταση ζωής είναι κάτι που κοστίζει σε πόνο και χρήμα, αλλά “δεν γινόταν διαφορετικά” που λένε. Δεν μπορείς να πετάξεις τον άνθρωπό σου, έτσι δεν είναι; Στα νοσοκομεία ποτέ δεν μου ζητήθηκε κάποια οικονομική τσόντα (φακελλάκι δλδ) και το μόνο που πλήρωσα έξτρα ήταν ένα κουτί πάστες για το προσωπικό του Λαϊκού νοσοκομείου πριν εφτά χρόνια. Δεν έπεσε στην αντίληψή μου να γίνεται οικονομική συναλλαγή μεταξύ γιατρών και ασθενών. Τα νοσοκομεία που επισκέφθηκα συνοδεύοντας τον ασθενή, ήταν το Γενικό Κρατικό, το Λαϊκό, το Συγγρού, το Δρομοκαΐτειο, ο Ευαγγελισμός, το Αιγινήτειο, το Αρεταίειο, ίσως και άλλα, έχω χάσει το λογαριασμό.

Πάμε πάλι στην περίπτωση “Αμαλία”, που συγκίνησε τη μπλογκόσφαιρα και συνακόλουθα το πανελλήνιο. Η Αμαλία, πέρα από την ωμή εξιστόρηση της περιπέτειάς της, είχε την τόλμη που της έδινε η αναπόφευκτη πραγματικότητα του θανάτου που ένιωθε να πλησιάζει και, έχοντας λάβει δύναμη από αυτή την κατάσταση στην οποία βρισκόταν, μπόρεσε να καταγγείλει επωνύμως διάφορα τρωτά του Συστήματος Υγείας. Δεν στέκομαι στα ονόματα των γιατρών και στα φακελλάκια, αυτά δεν αφορούν όλο το ιατρικό κατεστημένο. Στέκομαι στην αδυναμία του Συστήματος να υποστηρίξει αποτελεσματικά έναν ασθενή. Το ΙΚΑ καθυστερεί τα φάρμακα, βασισμένο στη δυσπιστία -μπορεί και στη βαριεστημάρα και την ανευθυνότητα. Κάποιος γιατρός κάνει διάγνωση με ελαφρότητα καρδιάς (ελαφρά τή καρδία, το λέγαμε παλιά) και δίνει άστοχη θεραπευτική αγωγή. Αλλος γιατρός φαίνεται λυσσασμένος να “τα παίρνει” με κάθε μέσον, τοποθετώντας την ασθενή και το περιβάλλον της σε δεύτερη μοίρα -πρώτο είναι το πορτοφόλι του.

«Και οι γιατροί άνθρωποι είναι» μπορεί να πει κάποιος και θα συμφωνήσω, μόνο που ο γιατρός έχει κάτι τι το θεϊκό πάνω του μια και ο άρρωστος τον βλέπει σαν σωτήρα. Και μόνο αυτή η εικόνα που μεταβιβάζει ο άρρωστος στο πρόσωπο του γιατρού, θα έπρεπε να λειτουργεί εποικοδομητικά για το γιατρό, να προσπαθεί δηλαδή ο γιατρός να επιβεβαιώσει την εικόνα αυτή και όχι να την ευτελίζει κατεβάζοντας τον εαυτό του στο επίπεδο ενός απλού μεροκαματιάρη. Οταν όμως το Ε.Σ.Υ. θεωρεί το γιατρό ως απλό μεροκαματιάρη, πόσο πια να αντισταθεί ο γιατρός στο ρόλο που του επιβάλλει το κράτος; Στο κάτω κάτω, από το κράτος πληρώνεται, η εικόνα που του επιβάλει το κράτος θα υπερισχύσει. Ο ασθενής, πιθανότατα, να θέλει να πληρώνει έξτρα -ενισχύοντας οικονομικά το γιατρό- νομίζοντας ενδόμυχα ότι θα τύχει καλύτερης εξυπηρέτησης. Στην πραγματικότητα, στην περίπτωση “φακελλάκι”, ο ασθενής ανταγωνίζεται το κράτος επειδή δεν το εμπιστεύεται. Σου λέει «οι γιατροί δεν πληρώνονται καλά, άρα δεν θα κάνουν καλή δουλεια, οπότε ας δώσω κάτι να γίνει η δουλειά μου» πράγμα που συμβαίνει και σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες, π.χ. στην εφορία.

Καταλήγοντας αυτό το μακρυνάρι που γράφω -πολύ φοβούμαι ότι κάπου “κάνει νερά” το κείμενο- νομίζω πως το σημαντικό είναι να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη του κράτους προς τον πολίτη πρώτα και η εμπιστοσύνη του πολίτη προς το κράτος δεν θα αργήσει να έρθει. Πώς πετυχαίνει αυτή η συνταγή; Με οικονομικά μέσα κυρίως.

Παλιότερα, που οι ηθικές Αξίες ήταν διαφορετικές, η διάρθρωση της κοινωνίας επέτρεπε να υπάρχουν λειτουργήματα. Ο Δάσκαλος, ο Δικαστής, ο Γιατρός, ασκούσαν λειτουργήματα, που σημαίνει ότι αμείβονταν μεν πενιχρά αλλά παράλληλα λάβαιναν ικανοποίηση από την προσφορά της εργασίας τους και η ικανοποίση αυτή ισοφάριζε την λιτότητα μέσα στην οποία ήταν υποχρεωμένοι να ζουν. Επίσης, η άσκηση του λειτουργήματος προσέδιδε στο πρόσωπό τους ιδιαίτερη αξιοπρέπεια.

Σήμερα, η αξιοπρέπεια εκτιμάται σε χρήμα, το χρήμα έχει αναχθεί σε ηθική Αξία, έτσι, η κοινωνία θεωρεί αξιοπρεπή εκείνον που έχει οικονομικά αγαθά και όσο περισσότερα χρήματα κερδίζει, τόσο πιο σημαντικό πρόσωπο είναι. Από τον κανόνα δεν εξαιρούνται ούτε οι δάσκαλοι, ούτε οι δικαστές, αλλά ούτε και οι γιατροί. Το πρώην λειτούργημα προβιβάστηκε σε επάγγελμα και ένας επαγγελματίας, που ανάλωσε τον εαυτό, το χρόνο και το χρήμα σε σπουδές, απαιτεί να αμείβεται αναλόγως και έχει δίκιο.

Μάλλον για τούτο υπάρχει η τωρινή κρίση στο δικαστικό κλάδο, στον εκπαιδευτικό, στους νοσοκομειακούς γιατρούς του Ε.Σ.Υ. Επειδή βρίσκονται ακόμα σε μεταβατικό στάδιο, δηλαδή μεταξύ της μνήμης του λειτουργήματος και του αιτήματος για ικανοποιητική αμοιβή.

Οπως πάμε σε λίγο θα χρειάζεται ανταμοιβή και η επίδειξη ανθρωπισμού; Ισως. Αυτό πάντως που βλέπω βέβαιο είναι η ολοένα και μεγαλύτερη μείωση του κράτους, με γνώμονα το ασφαλιστικό σύστημα. Από εκεί, από τη σταδιακή κατάργησή του, θα ξεκινήσει η “απελευθέρωση” του πολίτη, που κάθε άλλο παρά ελευθερία του δίνει. Δέσμιος στους εξουσιαστές της οικονομίας, τράπεζες, κλπ επιχειρήσεις θα είναι. Να πολεμήσει; Για ποιο από όλα και με ποιο τρόπο; Αυτό που χρειάζεται (γνώμη μου) είναι να βρεθεί η χρυσή τομή για τη σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν. Να μη παραδοθεί ο πολίτης έρμαιο στο θεό Χρήμα. Να κρατήσει σε χρήση τις δοκιμασμένες Αξίες. Να εκμεταλλευτεί σύγχρονους τρόπους αναβάθμισης των Υπηρεσιών προς όφελός του. Με λίγα λόγια:

1. Η πληροφορική στα νοσοκομεία, συνδεση on line.
2. Καλύτερες αμοιβές γιατρών και νοσηλευτών.
3. Ιατρικό ιστορικό του πολίτη.

Αν διεκδικήσουμε ως πολίτες αυτά τα τρία και πετύχουμε την εφαρμογή τους, νομίζω ότι θα έχουμε κάνει το χρέος μας προς τη μνήμη της Αμαλίας και κάθε Ανώνυμου Ασθενή που σήμερα πονά και υποφέρει και στήριξη δεν βρίσκει, που είναι χαμένος μέσα στην άγνοια τη δική του, αλλά και στην αντιμετώπισή του από το Σύστημα ως αναλώσιμου υλικού.

___________________
-->> Το ποστ αφιερωμένο ειδικά στη μνήμη της Αμαλίας Καλυβίνου, που με ώθησε να σκεφτώ σχετικά.
-->> Προτείνω να εκφράσουμε (επι)θετικές ιδέες και γνώμες, να συζητήσουμε προτάσεις βελτίωσης, αντί για κλαψουρίσματα, παράπονα, ευχολόγια, αναθέματα. Η στάση της Αμαλίας υπήρξε παληκαρίσια, ας τη μιμηθούμε τουλάχιστον!